Autor: FWG
W 2024 roku świętujemy 35. rocznicę częściowo wolnych wyborów przeprowadzonych w 1989 roku w Polsce i stanowiących jedno z najważniejszych wydarzeń w najnowszej historii kraju. To zapoczątkowało proces demokratyzacji i reform, które doprowadziły do upadku komunizmu w Polsce. To również 35 lat od starań Polski w drodze bycia krajem wolnorynkowym.
“35” to także liczba powstałych dotąd felietonów Witolda Gadomskiego realizowanych z “Gazetą Wyborczą” przy wsparciu FWG. Dziennikarz opisuje w nich historię reform oraz stawia rekomendacje dla budowania jeszcze bardziej liberalnej gospodarki. Teksty są ponadczasowe i warto do nich wracać.
Lata 80. XX wieku były okresem głębokiego kryzysu politycznego i gospodarczego w Polsce. Ruch Solidarności, założony w 1980 roku przez Lecha Wałęsę, stał się symbolem oporu wobec reżimu komunistycznego. Mimo że w 1981 roku wprowadzono stan wojenny, który miał stłumić opozycję, Solidarność przetrwała jako ruch społeczny i polityczny, gromadząc coraz większe poparcie społeczne.
Na początku 1989 roku, pod presją społeczną i gospodarczą, władze komunistyczne zgodziły się na podjęcie rozmów z opozycją. Efektem tych negocjacji, znanych jako rozmowy Okrągłego Stołu, było przeprowadzenie częściowo wolnych wyborów, które 4 czerwca 1989 r. zakończyły się miażdżącym zwycięstwem Solidarności. Wynik ten był jednoznacznym sygnałem dla władz komunistycznych, że straciły one poparcie społeczne. Wybory te stały się katalizatorem dalszych przemian politycznych.
Przejście Polski z gospodarki centralnie planowanej do wolnorynkowej było jednym z najbardziej znaczących i kompleksowych procesów transformacji ekonomicznej w Europie Środkowo-Wschodniej. Po upadku komunizmu w 1989 roku, Polska stanęła przed wyzwaniem zbudowania nowoczesnej gospodarki rynkowej, która mogłaby sprostać wymogom globalnej konkurencji i zaspokoić potrzeby swoich obywateli.
Transformacja gospodarcza rozpoczęła się od tzw. Planu Balcerowicza, nazwanego na cześć ówczesnego ministra finansów Leszka Balcerowicza. Plan ten, wprowadzony w życie na początku 1990 roku, zakładał przeprowadzenie szybkich i radykalnych reform, które miały na celu stabilizację gospodarki, zmniejszenie inflacji oraz liberalizację rynku. Kluczowe elementy planu obejmowały deregulację cen, otwarcie gospodarki na handel zagraniczny, prywatyzację przedsiębiorstw państwowych, reformę systemu podatkowego i integrację z Unią Europejską.
Lata 90. XX wieku były dla Polski okresem intensywnej restrukturyzacji i modernizacji. Pomimo początkowych trudności, takich jak wzrost bezrobocia i spadek produkcji przemysłowej, Polska zdołała przezwyciężyć te wyzwania i wkroczyć na ścieżkę dynamicznego wzrostu gospodarczego. Znaczącym krokiem w tym procesie było przystąpienie Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku, co otworzyło nowe możliwości dla polskich przedsiębiorstw i przyciągnęło znaczące inwestycje zagraniczne. Przez ostatnie 35 lat Polska osiągnęła imponujące wyniki gospodarcze. Kraj odnotował wysoki wzrost PKB, znacząco poprawił standard życia swoich obywateli oraz zredukował ubóstwo.
Redaktor Witold Gadomski na łamach Gazety Wyborczej analizuje i ocenia stan liberalizmu w społeczeństwie i polityce, często też odwołując się do różnych zagadnień gospodarczo-ekonomicznych i przypominając o sukcesie przeprowadzonej w Polsce transformacji. W swoich tekstach nie unika stwierdzeń o potrzebie dalszej prywatyzacji sektorów gospodarki państwowej: w felietonie “Świat wraca do prywatyzacji” przypomina, że prywatyzacja została zahamowana w czasie rządów PO-PSL, a co gorsza, za rządów PiS państwo odkupiło kilka sprywatyzowanych wcześniej spółek. Propaganda poprzedniego rządu prywatyzację przedstawiała jako „wyprzedaż”, sugerując w ten sposób, że państwowe aktywa sprzedawano za tanio, a ich zakup przez zagraniczne podmioty oznaczał uszczerbek narodowego majątku. – To oczywiście interpretacja absurdalna, gdyż prywatni inwestorzy – zagraniczni lub krajowi – modernizowali zakupione przedsiębiorstwa, dawali zatrudnienie, płacili podatki, a pieniądze, które za nie zapłacili, zasilały polski budżet – polemizował.
Dziennikarz pisze też o gospodarce międzynarodowej. W felietonie “Tak dla konkurencyjnej Europy” argumentował, że liberałowie mają wiele powodów do krytykowania Unii Europejskiej. – Wiele unijnych regulacji jest nadmiernych i stanowi obciążenie zwłaszcza dla małych i średnich firm. Regulacje hamują także branżę IT, która przegrywa z konkurentami w Stanach Zjednoczonych i w Azji. Wprowadzanie nowych produktów w UE trwa znacznie dłużej niż w Stanach Zjednoczonych – pisał Gadomski. Jego zdaniem Unia Europejska może z powodzeniem konkurować z gospodarkami Ameryki i Azji, jeśli ograniczy programy socjalne, pozostawi więcej swobody przedsiębiorcom i w pełni wykorzysta wspólny potencjał 27 krajów.
Autor w swoich tekstach komentuje również bieżące wydarzenia polityczno-gospodarcze. Tak pisał o planach budowy wielkiej fabryki samochodów elektrycznych i nowej stoczni w felietonie “Państwo nie potrafi budować fabryk”: – Państwo nie potrafi właściwie ocenić, w co należy inwestować. Podejmując decyzje inwestycyjne, kieruje się kryteriami pozaekonomicznymi – często mitami lub sentymentami polityków. Tak było w przypadku fabryki samochodów elektrycznych, które miały być symbolem nowoczesności, i w przypadku stoczni, których odbudowa miała pokazać, że Polska jest morską potęgą.
Transformacja Polski z gospodarki centralnie planowanej do wolnorynkowej była monumentalnym osiągnięciem, które zmieniło kraj nie do poznania. Chociaż osiągnięto wiele sukcesów, przed Polską stoją również liczne wyzwania, które wymagają mądrych i przemyślanych działań. Witold Gadomski w cyklu #OkiemLiberała prowokuje do debaty.
W opublikowanych dotąd tekstach szczegółowo opisuje ostatnie 35 lat polskich przemian ustrojowo-gospodarczych, ale również stawia prognozy na następne 35 lat i wiele więcej. Ponadto na bieżąco odkłamuje narastające mity na temat liberalizmu oraz z liberalnej perspektywy komentuje bieżące wydarzenia.
Artykuły z cyklu “Okiem Liberała” publikowane są co dwa tygodnie, w czwartki. Teksty są dostępne na stronie internetowej “Gazety Wyborczej” oraz na stronie Fundacji Wolności Gospodarczej. Zachęcamy do lektury.
Czy Polsce opłaca się przyjąć euro? FWG partnerem Dialogu